Over het museum

Op 18 oktober 1680 overleed koopman Barent Helleman. Hij liet zijn vermogen van 90.000 gulden na aan de Amsterdamse Diaconie. Met dit geld werd begonnen met de oprichting van een tehuis voor ‘oude besjes.’ De stad schonk een stuk grond en stadsbouwmeester Hans Jansz. van Petersom werd in de arm genomen voor het ontwerp. In 1683 volgde de oplevering van het ‘Diaconie Oude Vrouwen Huys’, met een strenge, 102 meter brede gevel. Daarachter was plaats voor vierhonderd vrouwen. In de twee zijvleugels van het gebouw waren ‘chambrettes’ ingericht, kamers waar de dames woonden. In 1817 kwam er ook opvang voor oude mannen.

Tot in de twintigste eeuw was de kerkzaal de op één na grootste zaal van de stad. Behalve dat er iedere zondag een kerkdienst was en er dagelijks werd gegeten door de bewoners, vonden hier officiële feesten en ontvangsten hoogwaardigheidsbekleders plaats. Leden van het Koninklijk Huis en Sir Winston Churchill zetten voet in het gebouw aan de Amstel, dat in 1953 de naam ‘Amstelhof’ kreeg.

In de loop der jaren zijn er nogal wat verbouwingen geweest. Al vroeg bleek de originele keuken te klein en kwam er een nieuwe in de kelder. Die keuken is nog steeds in originele staat te bezichtigen in de Amstelvleugel, vlak bij de gereconstrueerde Regentessenkamer.  In 1860 werd centrale verwarming aangelegd; de allereerste ter wereld. Van 1970 tot 1979 vond een grootscheepse verbouwing plaats. Maar nog geen twintig jaar later bleek dat, ondanks deze verbeteringen,  het gebouw niet meer voldeed aan de eisen voor passende pleegzorg. In 2007 zouden de laatste bewoners worden overgeplaatst naar andere tehuizen. Dat was lang nadat Ernst Veen, directeur van De Nieuwe Kerk, het idee had opgevat om Amstelhof een nieuwe bestemming te geven: partner van de Hermitage St.-Petersburg. Een plek voor tentoonstellingen van kunst uit de onmetelijke – ruim drie miljoen objecten – schatkamer van dat Russische museum.

De ombouw tot een state of the art museumgebouw duurde van 2007 tot 2009. Architect Hans van Heeswijk ontwierp het gebouw, Merkx+Girod architecten het interieur en Michael van Gessel de tuin. De buitenkant is streng classicistisch gebleven –wel van alle latere verflagen ontdaan – maar van binnen is het een geheel nieuw, open en licht gebouw geworden. De Hermitage Amsterdam werd op 20 juni 2009 voor publiek geopend met de tentoonstelling Aan het Russische hof.

Door onze zorgvuldig opgebouwde banden met het State Hermitage Museum in Sint-Petersburg hadden we toegang tot een van ‘s-werelds beroemdste kunstverzamelingen waaruit wij voor onze tentoonstellingen konden putten. Lang heeft de Hermitage Amsterdam zich afzijdig gehouden van politieke ontwikkelingen in het Rusland van Poetin. Politiek richt zich immers op de alledaagse werkelijkheid en onze oriëntatie ligt bij de kunstschatten en -stromingen die eeuwen omspannen. 

De aanval van Rusland op Oekraïne maakte deze afzijdigheid niet langer houdbaar. Bestuur en Raad van Toezicht besloten daarom op donderdag 3 maart 2022 de banden met het Rusland te verbreken. Het museum aan de Amstel bezint zich nu op haar toekomst voor de lange termijn.